قیمت کالا و خدمات در طول زمان تغییر می‌کند، اما تغییر ناگهانی قیمت‌ها با دامنه نوسان بالا می‌تواند به اقتصاد ضربه وارد کند. شاخص قیمت مصرف‌کننده (CPI) برای نشان دادن مقدار قیمت کالا و خدمات بکار برده می‌شود و مشخص می‌کند که آیا اقتصاد در حال تجربه تورم، رکود و یا بیکاری است. نتایج CPI به‌طور گسترده پیش‌بینی و پایش می‌شود چراکه این شاخص نقش زیادی در تصمیمات مالی ازجمله سیاست تعیین نرخ بهره، پوشش ریسک و همکاری تجاری بانک‌ها ایفا می‌کند. همچنین سرمایه‌گذاران فردی از این شاخص برای تصمیم‌گیری‌های پوشش ریسک و تخصیص دارایی‌ها استفاده می‌کنند.
شکل‌گیری CPI
شاخص CPI که از یک سبد مشخص تشکیل‌شده است از اطلاعات جمع‌آوری‌شده بر اساس هزاران خانوار در سراسر کشور تکمیل‌شده است. این سبد شامل ۲۰۰ نوع کالا و خدمات است که به هشت گروه “غذا و نوشیدنی، مسکن، پوشاک، حمل‌ونقل، مراقبت‌های پزشکی، تفریح، آموزش و ارتباطات و سایر کالاها و خدمات” تقسیم می‌شوند. همچنین، قیمت ۸۰,۰۰۰ مورد از سبد بازار به‌طور ماهانه از هزاران فروشگاه خرده‌فروشی، مؤسسات خدماتی، واحدهای اجاره و دفاتر پزشکان جمع‌آوری می‌شود.
شرایط نشان داده‌شده توسط CPI
مقایسات گسترده منتج از این شاخص یک تصویر کلی از تغییرات هزینه زندگی می‌دهد که به کمک آن فعالان مالی در خصوص میزان تورم، که می‌تواند اقتصاد را از بین ببرد، درک درستی پیدا می‌کنند. هم تورم و هم رکود فاجعه است، هرچند که رکود کمتر رخ می‌دهد. (همچنین بخوانید؛ تحلیل اقتصاد کلان).
ما به‌طور طبیعی به رکود یا کاهش سطح عمومی قیمت‌ها فکر می‌کنیم. این کاهش می‌تواند در یک سطح مشخص و استاندارد اتفاق بی افتد. برای مثال نرخ تماس‌های تلفنی چند سال است که روند کاهشی را طی می‌کند که با تماس‌های اینترنتی کمتر هم می‌شود. این مورد چیزی نیست که مصرف‌کننده از آن شاکی باشد. اما رکود بی‌شک یک اتفاق بد است.
هنگامی‌که افزایش قیمت‌ها از کنترل خارج می‌شود به یک شرایط بحرانی تورم تبدیل می‌شود. بهترین مثال از این وضعیت سال ۱۹۲۰ در آلمان است زمانی که نرخ تورم ماهانه به ۳٫۲۵ میلیون درصد در ماه رسید و بعد از جنگ جهانی دوم تورم یونان به ۸٫۵۵ میلیارد درصد و مجارستان به ۴٫۱۹ با مقیاس ۱۰۸۴ درصد رسید. مجارستان شروع به چاپ پول کرد. در این زمان‌ها پول واقعاً بی‌ارزش می‌شود و دولت‌ها باید مجدداً پول را ارزشیابی کنند. با توجه به این مثال‌ها متوجه می‌شویم که چرا مقدار CPI بسیار مهم است.
همچنین انواع مختلفی از نوسانات قیمت در اقتصاد وجود دارد، مانند تورم، تورم کاهشی و نرخ بیکاری. تورم کاهشی درنتیجه کاهش نرخ تورم رخ می‌دهد اما هنوز هم شرایط تورمی است. و زمانی که تورم در یک اقتصاد استاتیک رخ می‌دهد باعث افزایش بیکاری و تقویت تورم می‌شود.
برخی از کاربران CPI
CPI معمولاً برای تغییر درآمد مصرف‌کنندگان، تنظیم ارزش ارز و سایر پارامترهای اقتصادی بکار برده می‌شود. ساختار مالیاتی هم بر اساس CPI تدوین می‌شود. کارفرمایان نیز از این شاخص برای تنظیم درآمد بهره می‌برند. داده‌های خرده‌فروشی، درآمدهای هفتگی و روزانه و درآمد تولیدات ملی به شاخص CPI وابسته‌اند تا درنهایت شرایط تورم مشخص شود.
CPI و بازارهای مالی
حرکات قیمت کالا و خدمات بر اوراق با درآمد ثابت تأثیر می‌گذارد. با افزایش قیمت درآمد اوراق بی‌ارزش می‌شود ولی بهره سالانه کاهش می‌یابد. تورم بر روی صاحبان اوراق بدهی و بازنشستگان و کارمندان تأثیر زیادی دارد. بسیاری از این افراد با افزایش تورم شاهد کاهش قدرت خرید خود هستند (بیشتر بخوانید؛ چگونه تورم بر ارزش دارایی شما تأثیر می‌گذارد).
نوسانات قیمت برای بازار سهام نیز بد است. در یک اقتصاد رو به رشد انتظار این است که تورم در یک دامنه مشخص ثابت باقی بماند. اما با افزایش قیمتِ مواد اولیه، تولیدکنندگان شاهد کاهش سود خود هستند. از سوی دیگر رکود یک نشانه بد از کاهش تقاضای مصرف‌کننده است. در این حالت تولیدکنندگان مجبور به کاهش قیمت‌ها برای ادامه روند فروش هستند اما لزوماً منابع تولیدی کاهش قیمت را تجربه نکرده‌اند.
حفاظت از دارایی در مقابل تورم
خوشبختانه با رشد بازارهای مالی ابزارهای زیادی برای کمک به سرمایه‌گذاران جهت حفاظت از دارایی‌هایشان در مقابل تورم طراحی‌شده است. صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک، سپرده‌های بانکی از این نمونه‌ها هستند. (همچنین بخوانید؛ محافظت از سبد سرمایه در مقابل تورم و رکود). علاوه براین برخی از بورس‌های بین‌المللی، قرارداد آتی بر روی شاخص CPI را ارائه می‌دهند که ریسک تورم را پوشش می‌دهد.
همچنین بسیاری از مردم دارایی‌هایی را در منزل خود نگه می‌دارند که به‌خوبی ریسک تورم را پوشش می‌دهند. سرمایه‌گذاری در املاک و مستغلات نیز نه‌تنها ریسک تورم را پوشش می‌دهد بلکه یک بازده مناسب هم برای صاحبان خانه به ارمغان می‌آورد.
جمع‌بندی
شاخص قیمت مصرف‌کننده احتمالاً مهم‌ترین شاخص اقتصادی و شناخته‌شده‌ترین معیار برای تعیین تغییرات هزینه‌های زندگی است، همان‌طور که تاریخ نشان می‌دهد، اگر بزرگ و سریع باشد، می‌تواند زیان‌آور باشد. CPI برای تنظیم حقوق، مزایای بازنشستگی، معافیت مالیاتی و سایر شاخص‌های اقتصادیِ مهم استفاده می‌شود. این شاخص، اطلاعاتی در مورد آنچه ممکن است در بازارهای مالی رخ دهد در اختیار سرمایه‌گذاران قرار می‌دهد، که روابط مستقیم و غیرمستقیم باقیمت مصرف‌کنندگان را نشان می‌دهد.
منبع: گروه مشاوران مالی سامان